Yapay Zeka ile Türkiye’yi Geleceğe Taşımak
Yapay zeka tüm sektörleri ve günlük hayatımızı dönüştürüyor. Tempo nefes kesici, ama bu sadece yeni bir çağın başı.
Onur Koç
Yazar: Daha İyi Bir Dünya İçin Yapay Zeka / Çocuklar İçin Yapay Zekanın Sırları
3. Kitap Q1 2026 da İngilize Global kanallardan yayınlanacak
Regional Technology Officer, Microsoft
Venture Partner, Boğaziçi Ventures
Yapay zeka tüm sektörleri ve günlük hayatımızı dönüştürüyor. Tempo nefes kesici, ama bu sadece yeni bir çağın başı.
Mesleğim gereği, farklı ülkelerde, birçok kamu liderleri ve kurumlarıyla çalışma, Ulusal YZ Stratejilerini şekillendirmelerine yardımcı olma fırsatım oldu. Bazı ülkeler Ulusal YZ stratejilerini sıfırdan inşa ediyor; Diğerleri ise küresel inovasyon yarışında önde kalmak için mevcut çerçeveleri yeniden tasarlıyorlar. Bu çalışmalar sırasında, tekrarlanan paternler, paylaşılan zorluklar, ortak hedefler ve yapay zekayı insan değerleriyle uyumlu hale getirme konusunda artan bir aciliyet gözlemledim.
Ulusal Yapay Zeka stratejileri sadece yeni teknolojileri benimsemekle ilgili olmamalıdır. Asıl odaklar; yeni beceriler geliştirmek, kilit sektörlerde rekabet avantajı sağlamak, ülkelerin rekabetçi olmadıkları alanlarda boşlukları kapatmak, ulusal varlıkların dijital egemenliğini korumak ve jeopolitik ortam ile işgücü piyasalarındaki değişimlere hazırlanmak olmalıdır. Ayrıca, bu stratejilerin başarısını ölçmek de kolay değildir.
Bu yazımda deneyimlerimden yola çıkarak, Türkiye’yi YZ teknolojilerini katalizor olarak kullanıp geleceğe nasıl taşırız? Küresel ölçekte entegre, yatırım çeken, kendi kendine yeten ve lider bir ülke konumuna nasıl getiririz? Türkiye’nin stratejik konumunu, güçlü endüstrilerini kullanarak Avrupa-Orta Doğu-Türk Devletleri arasında bir YZ inovasyon merkezi olmasını nasıl sağlarız? Tüm bunları nasıl bir strateji ile yapabiliriz? Detayları, örnek KPI ları ile anlatmaya çalıştım.
Türkiye'nin Eşsiz Konumu
Türkiye, Avrupa, Orta Doğu ve Türk Devletlerinin, kıtaların tam ortasında, YZ inovasyon ve Digital veri yollarının merkezi konumuna gelebilecek eşşiz bir konuma sahip bir ülkedir. Dijital teknolojileri çok yoğun kullanan genç yetenekli nüfusu YZ çözümlerini denemek ve geliştirmek için güçlü bir ortam yaratıyor. Türkiye AB, OECD ve G20 gibi uluslararası kurumlarla yakın ilişkilerini güçlendirerek geliştirmeli, YZ komitelerinde, standartların oluşmasında ve projelerinde yer almalıdır. Güçlü sektörlerinin domain bilgisini, eğitimli insan gücünün inovasyon yeteneği ile birleştirip global Türk YZ şirketleri çıkartmamızı sağlayacak ve küresel teknoloji şirketlerin ülkemize yatırım yapmasını kolaylaştıracak şartların sağlaması da ayrı bir önem taşımaktadır.
Net Ülke YZ Vizyonu Önemi
Her Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, ülkenin genel hedeflerini ve yapay zekayı kullanma yönündeki yol gösterici ilkelerini açıkça ifade eden, birkaç cümleden oluşan açık ve özlü bir ifadeyle başlamalıdır.
Örnek: "Türkiye ulusal YZ vizyonumuz; Güçlü ekonomik büyümeyi ve sosyal refahı arttırmak için inovasyonu teşvik etmeye, yapay zekanın etik ve sorumlu kullanımını sağlarken, kilit sektörler ve startup ekosisteminde sektör lideri global YZ çözümleri oluşturmak, yeni nesil yetenekler yetiştirmek ve nihayetinde ülkemizin ulusal rekabet gücünü arttırmaktır. “
YZ Yönetişim Kurulu
Ulusal yapay zeka stratejisinin tanımlanması ve uygulanmasını denetleyecek özel bir grup veya komite oluşturulması çok önemlidir. Bu doğrultuda Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu altında bir çalışma grubunun kurulmuş olması çok güzel bir adım olmuştur. Banada ulaştıkları için kendilerine ayrıca teşekkür ediyorum. Detaylı geri bildirimlerimi ve tecrübelerimi onlarlada paylaştım.
Bu kurullar çok önemli bir rol üstlenmektedir, kamu, özel sektör ve akademideki paydaşları arasında etkili iletişim ve iş birliği önemlidir. Birlikte ortaya konulayacak YZ stratejisinin prensipleri, hedefleri tanımlanmalı, başarının nasıl ölçüleceği ve raporlanacağına bu kurul karar vermeli, period olarak tüm sektör liderleri ve vatandaşlarla ilerleme paylaşmalıdır.
YZ İlkeleri
Ulusal YZ Stratejisi ilkeleri, bir ülkenin yapay zeka teknolojilerinin geliştirilmesi, uygulanması ve yönetişimine yaklaşımını şekillendiren temel değerler ve rehber inançlar olarak tanımlanmalıdır.
Bu prensipler neyi tanımlar?
Etik Sınırlar: Yapay zekanın insan hakları ve değerlerine saygı gösterecek şekilde geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlar. Asıl amaç insanı merkeze koymak olmalıdır.
Ulusal Öncelikler: Ülkenin hedeflerini yansıtır; ekonomik büyüme, kamu hizmeti dönüşümü, ulusal güvenlik ya da dijital egemenlik konularında.
Güven: Gizlilik, kapsayıcılık ve güvenlik gibi ilkeleri açıkça belirterek; kamu, vatandaşlar ve paydaşlar arasında güven oluşturmalıdır.
Uluslararası Uyum: Küresel normlar, çerçeveler ve komitelerle uyumlu hale getirmeye yardımcı olur; uluslararası iş birliğini ve sorumlu YZ gelişimini kolaylaştırır.
Uzun Vadeli Vizyon: Teknolojiler hızla gelişirken bile politika yapma, yatırım ve yenilik için sağlam bir temel sağlar.
Birkaç İlke Örneği:
Vatandaşların refahını artırmak
Sürdürülebilir ekonomik ve sosyal kalkınma
Yapay zeka kararları ve sonuçları için net sorumluluk
YZ sistemlerinin dayanıklı ve güvenli olması
Güvenilir sorumlu YZ geliştirme ve uygulamaları için uluslararası iş birlikleri
İnsan değerleri ve sosyal eşitliğe odaklanma
Türkiye için Odak Endüstriler ve YZ Çözüm Alanları
Her ülkenin kendine özgü bir sanayi dokusu ve kendi büyüme hedefleri vardır. Yapay zekanın tam potansiyelinden yararlanmak için, dönüşümün en etkili olabileceği sektörleri belirlemek ve önceliklendirmek çok önemlidir.
İyi hazırlanmış bir Ulusal YZ Stratejisi, teknolojik ilerlemeyi stratejik sektörlerle uyumlu hale getiren, yeniliği kapsayıcı ve sürdürülebilir büyümeyi hedefleyen net bir vizyon ortaya koymalıdır.
Eğitim, Sağlık, Finansal Hizmetler, Kamu Hizmetleri, Tarım, Enerji ve Savunma….Ulusal YZ stratejilerinde sıkça gördüğüm, birçok ülkenin gücü ve refahının belkemiğini oluşturan endüstrilerdir. Bir ülkenin kendi kendine yetebilmesi içinde kritik endüstrilerdir. Eğitim gelecek nesilleri şekillendirir ve bilgi yayar; Sağlık hizmetleri hayatları korur ve yaşam kalitesini artırır; Finansal Hizmetler ekonomileri istikrarlı tutar ve insanların parayı yönetmelerine yardımcı olur; Devlet Hizmetleri toplumda adalet, güvenlik ve organizasyonu sağlar; Tarım herkes için gıda güvenliği sağlar; Enerji, evleri, teknoloji altyapısını, okulları ve sanayileri güçlendirir; ve Savunma, ülkeleri tehditlerden korur. Türkiye’de bunlara ek olarak dünyada çok önemli bir yerde olan Oyun ve Üretim sektörlerinide katabiliriz.
Öncelikler ve teşvik programları doğru tasarlanırsa, bu temel endüstrilerin gücünü YZ ile dönüştürerek Türkiye nin dünya çapında rekabetçiliğini arrtırabiliriz.
Kamu Servislerini düşündüğümüzde: Akıllı Kamu Hizmetleri / Vatandaş odaklı dijital hizmetlere (EDevlet ve E Nabız Türkiye için burda çok değerli); Kamuda verilerin analizinde YZ kullanarak daha hızlı ve isabetli karar almadan; Afet yönetimi ve acil durum senaryolarına; Savunma-Güvenlik alanında YZ destekli tehdit analizi ve saldırı önleme gibi …birçok alanda…
Özel Sektörü düşündüğümüzde: Eğitim de Yaşam Boyu Öğrenim Dijital Öğretmen Asistanlarından; Sağlıkta erken teşhis-tedavi uygulamalarına; Finansta Dolandırıcılık-risk hizmetlerinden, Enerjide Akıllı şebekeler-talep tahmini, sürdürülebilir enerji yönetimi uygulamalarına; Tarımda Verim tahmini ve akıllı sulama hizmetlerine, Oyun sektöründe YZ ile daha gerçekçi deneyimler ve kişiselleştirilmiş senaryolara; Üretim Sektöründe sadece fabrikaların zeki olmasına değil üretilen her ürünün içinde zeka pırıltısı olmasına….
Türkiye nin güçlü olduğu bu sektörlerin gücünü kaldıraç gibi kullanıp…. YZ tabanlı Glocal çözümler oluşturmalı, çözüm üreticilerini desteklemeli ve dünya pazarından pay almalarını sağlamalıyız.
Gerekli Teknoloji Altyapısı / YZ Araçları
YZ inovasyonu olağanüstü bir hızla ilerlerken; bu ivmeyi sürdürmek için ülke içinde stratejik bir temel gereklidir: ölçeklenebilir bulut tabanlı platformlar, gelişmiş YZ araçları ve gelişen yaratıcı ve geliştirici ekosistemi aracılığıyla yeniliği güçlendiren bir temel.
Gereken YZ altyapısının temel unsurları şunlardır:
Yüksek Hızlı İnternet Bağlantısı: Bulut hizmetlerine sorunsuz erişim, gerçek zamanlı iş birliği ve coğrafyalar arasında düşük gecikmeli YZ modeli dağıtımı için önemlidir. Yüksek hızlı bağlantı birçok YZ uygulamasının kullanıcı/müşteri deneyimi için de çok önemlidir.
Ölçeklenebilir bulut altyapısı: Bunlar YZ yeniliğinin bel kemiğidir. YZ modellerini eğitmek, dağıtmak ve ölçeklendirmek için elastik hesaplama, depolama ve ağ kaynakları sunarken, geliştiricilere hızlı ve verimli YZ uygulamaları inşa etme imkanı sağlarlar. Bu ekosistemin tam potansiyelini ortaya çıkarmak için Türkiye, küresel hiper ölçekli platformlar ile yerel bulut altyapısının dengeli bir karışımına sahip olmalıdır; böylece işletmeler ve geliştiriciler ihtiyaç duydukları araçlara sorunsuz erişim sağlar.
YZ DC'leri için Sürdürülebilir Enerji ve Su: Veri merkezleri, YZ inovasyonunun motorlarıdır. Bu ivmeyi sürdürmek için, ister hiper ölçekte ister yerel düzeyde olsun, yenilenebilir enerji ile çalışmalı ve sorumlu bir şekilde su kaynağı ile soğutulmalıdırlar. Karbon nötrlüğüne veya net sıfır emisyona ulaşmak isteğe bağlı değil, zorunlu hedef olmalıdır. Ayrıca, YZ ile optimize edilmiş veri merkezlerinin Güç Kullanım Etkinliği (PUE değeri) operasyonel verimlilik ve çevresel korumayı sağlamak için 1.2'nin altında kalmalıdır.
YZ Modelleri: Türk dili, kültürü ve tarihçesi için optimize edilmiş / kapsayan LLM'ler (Büyük Dil Modelleri), SLM'ler (Küçük Dil Modelleri) ve CLM'ler (Özel/Kompakt Dil Modelleri); digital dünyadaki kültürel sürdürülebilirliğin çok önemli bir patçasıdır. Bu modeller, ana dilimizi daha doğru anlama, küresel YZ yetenekleri ile yerel kültürel, dilsel ve toplumsal bağlamlar arasındaki boşluğu kapatır.
YZ destekli uygulama geliştirme için yeni nesil araçlar: YZ tabanlı uygulama geliştirme araçları, akıllı uygulamaların yapım biçimini devrim niteliğinde değiştiriyor; düşük kodlu platformlar, hazır API'ler ve entegre makine öğrenimi iş akışları aracılığıyla yeniliği hızlandırıyorlar. GitHub Copilot, Claude ve Cursor gibi araçlar bu değişimin örneği.
Harika içerik üretmek için yeni nesil YZ araçları: YZ ile desteklenen multimodal yaratıcı araçlar, içeriğin nasıl hayal edildiğini, yaratıldığını ve paylaşıldığını yeniden tanımlıyor; bu da farklı sektörlerdeki yaratıcılara metin, görsel, video ve ses için üretken modeller aracılığıyla etkileyici hikayeler oluşturma imkanı sunuyorlar.
YZ uygulamalarına Hazır Veri Servisleri: Parçalanmış ve izole edilmiş kaynaklardan yüksek kaliteli, anonimleştirilmiş verilerin derlenmesi, tüm veri yaşam döngüsü boyunca tutarlılık, erişilebilirlik ve uyum sağlanması YZ için önemlidir. Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış verileri unify etmek (müşteri etkileşimleri, IoT sinyalleri, mikro anlar, operasyonel kayıtlar, kamuya açık veri setleri... vb.), YZ model eğitimi ve inference (çıkarım sağlama) için önemlidir.
Gizlilik, Güvenlik ve Siber Egemenlik (Digital Sovereignty) araçları ve uzmanlığı: Güvenilir YZ altyapısı için; hassas verilerin şifreleme, ayrıntılı erişim kontrolleri ve gizliliği artıran teknolojilerle korunmasını sağlamak önemlidir. Egemen bulut seçenekleri hassas servislerin ve verilerin digital egemenlik sınırlarının çizilmesinde önemlidir. Bu yetenekler, etik inovasyon ve regulasyonlarla uyumlukla birleştiğinde, güvenilir digital ecosistemlerin kurulmasını mümkün kılar.
Edge AI ve Cihaz İçinde Zeka: Uç noktalarda gerçek zamanlı çıkarım ve karar alma imkanı sağladığı için önemlidir, gecikmeyi azaltır ve merkezi olmayan ortamlarda gizliliği korur.
Tüm bu unsurları birleştirmek, bu alanlarda yatırım yapılmasını destekleyen adımları atmak, Türkiye’nin YZ potansiyelini ortaya çıkartmakta çok önemlidir.
Ulusal Veri Paylaşım Platformları ve Açık Veri Adaları
Kaliteli Veri, YZ nin ham maddesidir. Stratejik sektörlerde ve kamu içinde inovasyonun önünü açmak için, parçalanmış veri silolarının ötesine geçip, yüksek kaliteli erişilebilir veri platformlarından oluşan bağlantılı, bir ekosisteme doğru ilerlemek gerekir. Buna Ulusal Veri Paylaşım Platformları diyebiliriz.
Ulusal Veri Paylaşım Platformları, kamu kurumları ve stratejik sektörler arasında yüksek kaliteli verilerin güvenli ve etik paylaşımını sağlayarak yeniliği hızlandırabilir. Verilerin bir kısmı anonimleştirilmeli ve YZ destekli girişimciliği beslemek için açık veri adaları şeklinde girişim ekosistemlerine sunulmalıdır.
Bu sadece teknik bir zorunluluk değil; Bu stratejik bir konudur. Çünkü kaliteli ve güvenli veri aktığında, içgörü de onu takip eder. İçgörü ile birlikte, topluma gerçekten hizmet eden çözümler tasarlama gücü de gelir.
Ülke içinde YZ Ekosistemi Oluşturma
Yeniliği teşvik etmek teknolojiden daha fazlasını, iş birliğini gerektirir. POC den productiona bir ortaklık kültürü gereklidir. Özel sektör, kamu kurumları ve akademi birlikte çalıştığında, fikirlerin ölçeklendiği, prototiplerin geliştiği ve çözümlerin kök saldığı bir ekosistem yaratırlar.
Yenilik, ortak amaç ve kolektif ivmeyle bu şekilde hızlanır. Aşağıdaki unsurlar Türkiye de YZ ekosistemini güçlendirmek için önemlidir:
Özel sektör, kamu kurumları ve akademi Ortaklığı: Bu üç grup arasında aynı takımın parçası gibi birlikte çalışan YZ geliştirme ortaklığı çok önemlidir. Özel sektör para, domain uzmanlığı ve fikirleri gerçek ürünlere dönüştürme yeteneği getirir. Kamu kurumları kuralları belirler, destek sağlar ve yapay zekanın herkes için güvenli ve adil olmasını sağlar. Akademi, bilgi, yeni keşifler ekler ve öğrencileri geleceğin uzmanları olmaya yetiştirir. Ancak bu üçü güçlerini birleştirdiğinde, bir ülke topluma yardımcı olan daha güçlü ve akıllı YZ çözümleri inşa edebilir. Bu ortaklık, bir spor takımı kurmak gibidir: her oyuncunun bir rolü vardır. Kamu, stratejiyi ve kuralları belirleyen koç olarak görev yapar. Üniversiteler yetenekli oyuncuları yetiştiren antrenman alanıdır. Şirketler sahadaki oyunculardır; kaynakları ve yaratıcılığı kullanarak gol atarlar. Veri paylaşır, ortak projeleri finanse eder ve birbirlerinin güçlü yanlarına saygı gösterirlerse, "ekip" büyük kazanır ve herkes için güçlü, güvenli ve faydalı bir YZ ekosistemi ülkemiz içinde yaratılmış olur.
Ülke İçinde Ar-Ge Kapasitesi: YZ Ar-Ge kapasitesi, bir ülkenin yeni teknoloji yaratma yeteneğini güçlendiren "motor" gibidir; sadece başkalarından satın almak yerine. Bu kapasiteyi geliştirmek için öğrencileri YZ konusunda eğitmek, güçlü bilgisayarlar ve laboratuvarlar sağlamak, üniversiteler, şirketler ve kamu arasında ekip çalışmasını teşvik etmek ve güvenli ve adil kullanımı yönlendirecek net kurallar belirlemek gerekiyor. Sadece YZ altyapısı değil, ülke içindeki Ar-Ge merkezlerinde küresel şirketlerle ortaklık bu kapasitenin geliştirilmesinde önemli unsurdur.
Global YZ StartUp ve ScaleUp Ekosistemine Yatırım: Türk YZ StartUp / ScaleUp ların küreselleşmesinin önündeki engelleri kaldırmalı; hızlandırıcılara ve fon havuzlarına kolay erişim sağlamalıyız. Regulatory sandbox uygulamaları, hızlı finansman, hukuki kolaylık ve hızlı onay yolları oluşturmalıyız. Hedefler koymalıyız, örneğin, 5 yıl içinde 50 küresel YZ girişimi kurulması ve Unicorn olma potansiyeline sahip şirketler için özel teşvikler verilmesi gibi. AB, OECD, G20 ülkeleri ve küresel teknoloji şirketleriyle Ar-Ge ve pilot projelerde iş birliği yapmamız, fon çekmemiz, komitelerde bulunmamız ekosistemimizi güçlendirecektir. Vergi avantajları ve teşvikler uluslararası YZ yatırımlarını çekmeli, ihracat desteği ve devlet destekli kampanyalar ise Glocal YZ çözümlerini teşvik etmelidir. Güçlü ekosistem için Uluslararası sertifikalı YZ uzmanlarının eğitilmesi, uzman iş gücü önemlidir. EU AI Act, ISO standartları ve küresel veri paylaşım protokolleriyle uyum, ülkemizi küresel YZ pazarına hazır kılar.
Açık Geliştirici ve YZ Agent Ekosistemi: Geliştiricilerin birlikte çalıştığı, yeni nesil YZ agentları tasarladığı, test ettiği, yayınladığı ve öğrendiklerini tartıştığı, yarattıkları YZ agentları birbirleriyle paylaştığı digital alanlar, sağlamalıyız. Paylaşılan deneyimler öğrenmeyi, deneyi yeniliği teşvik eder. Bunun için, net ama esnek kuralları, hızlı fon erişimi ve küresel standartlarla uyumlu sandbox ortamları kurmalıyız.
Yasal Düzenlemeler
Güçlü bir yasal ve düzenleyici temel, sorumlu YZ inovasyonunun anahtarıdır. Tam potansiyelini ortaya çıkarmak için çerçeveler çevik, birlikte çalışabilir ve yeniliği engellemek için değil, teşvik etmek için tasarlanmış olmalıdır. Uluslararası iş birlikleri; EU AI Act ile uyum, dijital egemenlik, GDPR uyumlu veri koruma düzenlemeleri ve sınır ötesi risklerin ele alınması gibi ulusal YZ stratejileri oluşturulurken hayati öneme sahiptir. Algoritmik hesap verebilirlik ve insanı loopta olmasını sağlayan şartları sağlamak çok önemlidir. AB, OECD ve G20 ülkeleriyle esnek düzenleyici mekanizmalar ve karşılıklı tanıma anlaşmaları kurulmalıdır. Küresel etik ve düzenleme platformlarında aktif temsil de kritik olacaktır.
Gereksiz engelleri kaldırırken ortak standartları korumak, kamunun, işletmelerin ve geliştiricilerin güvenle ve sorumlu bir şekilde inşa etmelerini sağlayacak.
Aşağıda, sorumlu YZ tasarımı ve uygulaması için önemli olan ilk 4 uluslararası YZ düzenlemelerini bulabilirsiniz:
Ülke olarak eğitim programlarına, araştırma girişimlerine, kamu-özel ortaklıklarına ve çalışanların yetenek geliştirme teşviklerine yatırım yapmamız gerekiyor. Temel beceri geliştirme girişimlerine örnekler:
Öğretmen eğitimi dahil olmak üzere orta-ilkokul eğitimine YZ entegrasyonu: Okul müfredatlarına YZ kavramlarının entegre etmeliyiz. Öğretmenlerimizi dijital fluency ve eleştirel düşünmeyi teşvik etmesi için eğitmeliyiz.
Üniversite Düzeyinde YZ Müfredatları ve Araştırma Programları: Makine öğrenimi, Gen AI, YZ etiği ve uygulamalı YZ alanlarında akademik öğrenme yollarını genişleterek geleceğin araştırmacıları ve yenilikçilerini yetiştirmeliyiz.
YZ Eğitim ve Sertifikasyon Merkezlerinin Kurulması: Profesyonellerin becerilerini geliştirmek ve sektörler arasında YZ yetkinliklerini sertifikalandırmak için merkezlerimiz olmalı.
Kişiselleştirilmiş Öğrenme ve Kamu Hizmetleri için YZ Kullanımı: Eğitimi bireysel ihtiyaçlara göre uyarlamak ve kamu yönetimi ile vatandaş hizmetlerinde verimliliği artırmak için YZ den yararlanmalıyız.
İşgücü Becerisi için Kamu-Özel Ortaklıkları: YZ ile ilgili rollerde uygulamalı eğitim, staj ve iş yerleştirme sağlamak için sektörlerin iş birliği yapmasını sağlamalıyız.
Ulusal YZ Okuryazarlık Kampanyaları: Vatandaşların YZ'nın ne olduğunu, etkisini, risklerini ve fırsatlarını anlamalarını sağlamak için farkındalık programları başlatmalı, bilinçli katılımı teşvik etmeliyiz.
YZ Alanlarında Yaşam Boyu Öğrenme için Teşvikler: Bu alanda Yaşam Boyu Öğrenmeyi ve recognition'ı teşvik etmek için ulusal ödüller, vergi avantajları ve mikro-sertifika sunmalıyız.
Ulusal YZ Stratejisinin Başarısını Nasıl Ölçebiliriz?
Stratejiyi etkiye dönüştürmek için, YZ stratejilerinin hedefleriyle uyumlu, OECD, EU AI Act ve ISO standartlarıyla uyumlu, bir dizi temel performans göstergeleri (KPI) belirlemeli takip etmeliyiz. Bu KPI'lar, ilerlemeyi değerlendirmeye, stratejimizi iyileştirmemize yol gösterir, kapsayıcı, sürdürülebilir olmasını sağlar.
RegTech tabanlı bir dijital platform ile, Ulusal YZ Komitesi ve/veya bağımsız kurum tarafından YZ stratejimizin objectiveleri ve KPIlarının sürekli takip edilmesi ve raporlanması son derece önemlidir. Ölçemediğinizi geliştiremezsiniz.
Ulusal YZ Stratejisi objective ve KPI örnekleri:
Objective: YZ Odaklı ekonomik büyümeyi teşvik etmek: Yapay zekanın ulusal ekonomi üzerindeki etkisini ölçer.
KPI'lar:
YZ ile ilgili sektörlerin GDP ye katkısı (ulusal GDP nin %'si).
YZ girişimlerinde ve yatırımlarında büyüme (toplam fon miktarı toplanan).
% of Glocal AI girişimleri. YZ StartUp, Scaleup ve Unicorns sayısı ve stageleri.
Objective: YZ konularında yetenekli-uzman bir iş gücü geliştirmek: Yapay zeka becerilerinin erişilebilirliği ve iş gücü hazırlığı.
KPI'lar:
Üniversitelerden ve mesleki programlardan mezun olan YZ uzmanı sayısı.
YZ geliştirme girişimlerine katılım (Kamu ve Özel Sektör Çalışanların eğitimi).
Yıllık yayımlanan YZ araştırma makaleleri (küresel sıralamalara kıyasla).
Objective: Stratejik sektörlerde YZ adaptasyonunu artırmak ve en iyi uygulamaları oluşturmak: Stratejinin kamu, özel sektör ve kamu hizmetleri üzerindeki pratik etkisini gösterir.
KPI'lar:
Kamu hizmetlerinde (örneğin sağlık, EDevlet, eğitim) yapay zeka benimseme yüzdesi.
FSI, Üretim, Tarım, Ulaştırma gibi sektörlerde YZ entegrasyon oranı
Objective: YZ Ar-Ge ve İnovasyon Kapasitesini Artırmak: Strateji araştırmayı ne kadar destekleyip yeniliği teşvik ediyor?
KPI:
Yıllık YZ Ar-Ge harcamaları (kamu ve özel sektör birlikte).
Yıllık YZ ile ilgili patentler (Başvurulmuş, Kabul edilmiş…etc)
Objective: Sektörler arasında etik ve insan merkezli YZ geliştirme/uygulamasını sağlamak: Insan odaklı YZ uygulamalarınının geliştirilmesi, toplumsal faydanın max olmasını sağlamak.
KPI
YZ kamu farkındalığı ve güveni (anketlerle ölçülüyor).
YZ teknolojileriyle ilgili etik ihlaller veya ihlaller olayları.
YZ etik çerçevelerine uyum oranı.
Objective: YZ destekli istihdam fırsatlarını teşvik etmek ve yeni istihdam stratejileriyle iş gücünü desteklemek: İş kaynı endişeleri ve yeni pozisyon fırsatları.
KPI:
YZ ile ilgili alanlarda net iş ve otomasyondan etkilenen işler arasındaki fark.
YZ ile ilgili iş ilanlarında büyüme.
Hedef: Küresel rekabet gücünü ve iş birliğini artırmak: Türkiye YZ alanında küresel olarak ne kadar rekabetçi?
KPI:
Küresel YZ sıralamalarındaki konum (örneğin, Stanford AI Endeksi, OECD AI Gözlemevi).
YZ araştırma ve geliştirme alanında uluslararası iş birlikleri ve ortaklıklar.
Son olarak şunu söylemek isterim: YZ çok hızlı gelişiyor. Ülkemizin bu alanda başarılı olabilmesi için; güçlü olduğu alanlara dayalı net bir strateji koyması, ölçülebilir hedefleri olması ve global bir YZ ekosistemi kurması çok önemlidir. Gerçek etki yaratmak için önce hangi alanlara odaklanacağımızı bilmek, kalıcı bir yönetim sistemi oluşturmak ve gelişmeleri sürekli takip etmek gerekir. Eğer doğru strategize edersek, öğrencilerden öğretmenlere, araştırmacılardan girişimcilere, çalışanlardan sektör liderlerine ve kamu görevlilerine kadar tüm vatandaşların YZ çağına hazır ve başarılı olmasını sağlayabiliriz.